Toprak Nasıl Oluşur konusuna girmeden önce bazı şeylerden bahsedelim. Modern çağda birçoğumuz somut bir ormanda yaşamamıza rağmen hala toprağın ne olduğunu bilmeyen bir nesle çok şükür ki ulaşmadık! Bu iyi bir şey, çünkü toprak yaşam için güneş ışığı ve su kadar önemlidir. Atmosfer dünyayı örten bir battaniye gibi, toprak da dünyanın bir kabuğudur. Elbette ki bu toprak giysilerinizi kirletebilir, ancak aynı zamanda dünyadaki yaşamı sürdürmek için de gereklidir.
Toprak olmasaydı çoğu bitki nasıl büyürdü? Mahsuller olmasaydı insanlar ve otoburlar ne yerdi? Otoburlar olmasaydı etoburlar ne yerdi?
Toprak Nedir ?
Toprak, minerallerin, organik maddelerin, sıvıların ve gazların doğal bir karışımıdır. Toprağın belirli bir şekli, bileşimi ve yapısı vardır, ancak bu bileşim sürekli yer değiştirebilir. Tıpkı floramız ve faunamız gibi, toprak da inanılmaz derecede çeşitlidir. Ayrıca yerin derinliği dünyanın her yerinde aynı değildir. Ana kayanın açığa çıktığı yerlerde dip yoktur, ancak diğer alanlarda taban yüzeyin 10 metre altına kadar ulaşabilir.
Toprak yapısının ortalama bileşimi
- %45 Mineraller: Mineraller kil, kum, silt, çakıl ve taşlardan oluşur. Bu mineraller toprağa doku kazandırır.
- %25 su: Toprağın emilimine ve yağışa bağlı olarak su miktarı değişir.
- %25 Hava: Toprağın gözeneklerini hava ve su doldurur. Bitki büyümesi ve topraktaki diğer canlıların hayatta kalması için gereklidir.
- %5 organik humus materyali: Humus, milyarlarca mikroorganizma ve ölü bitki ve hayvandan oluşur.
Toprak nasıl oluşur?
Toprak Nasıl Oluşur ? Toprak, uzun bir süre boyunca birçok faktörün etkileşiminin sonucudur. Bu faktörler iklim, canlı organizmalar, peyzaj yerleri ve kaynak materyaldir.
İklim
İklim, toprak bileşiminde önemli bir faktördür. İklim, belirli bir toprak ekosisteminde ne tür bitki ve hayvan yaşamının olabileceğini belirler. İklim, toprak sıcaklığını, kimyasal ayrışmayı ve yağışı etkiler. Tropiklerde bulunanlar gibi sıcak ve nemli iklimler, büyümenin yavaş ve temkinli olduğu daha soğuk iklimlere kıyasla bitki büyümesini ve organik madde üretimini hızlandırır. Yağmur, minerallerin süzülmesine neden olarak onları toprağın derinliklerine taşır. Donma ve çözülme gibi iklim koşulları ise anakayanın bozulmasına neden olur.
Ana kaya
Ana kaya, volkanik kül, ayrışmış kaya, hava ve su tarafından biriktirilen ve de parçalanan tortular gibi minerallerden oluşur.
Canlı organizmalar
Yapraklar, dallar, ağaç kabuğu veya meyve bitkiden düştüğünde doğal bozunma yoluyla humusa dönüşürler. Bitkilerin kullanabileceği azot ve kükürt salan mikroorganizmalar, mantarlar, bakteriler ve solucanlar tarafından parçalanırlar. Bu, toprağı besin açısından zengin hale getirir. Humus ve bitki kökleri, toprak parçacıklarını bir arada tutmaya ve erozyonu önlemeye yardımcı olur.
Yüzey Pozisyonları
Eğimlerin dikliği, şekli ve uzunluğu suyun zemine nasıl girip çıktığını belirler. Eğim çok dikse, su topraktan akmaya başlayacak, üst toprağın üst tabakasını aşındıracak ve toprağı bitki büyümesi için daha az besleyici hale getirecektir. Daha yüksek rakımlarda toprak çok kuru olabilirken, daha ıslak yerlerde toprak oksijeni, besin maddeleri ve su dengesi yeterli olmayabilir.
Zaman
Toprak oluşumundan zaman sorumludur. Toprak, yukarıdaki toprak oluşturan faktörlere ne kadar uzun süre maruz kalırsa, toprak gelişimi ve bileşimi o kadar güçlü olur. Dik yamaçlardaki ve rüzgarlı alanlardaki topraklar, sürekli erozyon nedeniyle eski ve fiziksel olarak daha kararlı alanlara göre daha gençtir.
Toprak katmanları veya toprak horizonları
Bir toprak çukuruna bakarsanız, farklı renk ve dokulara sahip farklı toprak katmanları görürsünüz. Bu katmanlara toprak horizonları denir. Bu katman segmentlerine zemin profilleri denir. Bu katmanlar renk, doku, kalınlık ve yapısal farklılıklar açısından tanımlanabilir. Katmanlar büyük harflerle sınıflandırılır – O, A, E, B, C ve R.
- O Horizonu : ona koyu bir renk veren organik madde veya humusun üst tabakası.
- A Horizonu: En çok kök aktivitesinin gerçekleştiği mineral tabakası. En verimli toprak tabakası olarak kabul edilir.
- E horizonu: Kum ve silt parçacıklarından oluşur. Minerali yapısı nedeniyle beyazımsı bir görünüme sahiptir.
- B Horizonu: Yeraltı olarak adlandırılan bu bölge, yıkanmış minerallerin biriktiği alandır. Genellikle yoğun, açık renkli ve organik maddece fakirdir.
- C Horizon: Daha az kil ve diğer çökeltiler içeren parçalanmış ana materyalin alt tabakası.
- R Horizon: Son toprak tabakası ana kayadır. Anakaya en derin ve en sert katmandır ve toprak sayılmaz!
Dünyanın bu kadar çok katmanı olabileceğini kim düşünebilirdi ki! Bitkilerin büyümesine yardımcı olmak kritik bir sorumluluktur, bu nedenle dünyanın “kirinde (toprağında)” bir miktar nüans ve karmaşıklık var gibi görünüyor. Tıpkı şarap gibi toprağın da oluşması ve zirveye ulaşması zaman alır. Sonuçta, kelimenin tam anlamıyla her şeyi bir arada tutmak kolay bir iş değil!
Toprak Nasıl Oluşur konusunu detaylı olarak inceledik. Toprak Nasıl Oluşur isimli makalemizle alakalı sorularınızı yorumlar bölümünde belirtebilirsiniz.
Referanslar
- https://www.nrcs.usda.gov/wps/portal/nrcs/detail/soils/edu/7thru12/?cid=nrcseprd885606
- https://www.nrcs.usda.gov/wps/portal/nrcs/detail/soils/edu/?cid=nrcs142p2_054308
- https://www.ctahr.hawaii.edu/mauisoil/a_profile.aspx
